بسم من هو الحاکم العادل

بهانه ی این چند سطر، خبر داغ اجتماعی روزها ی اخیر است؛ گورخواب ها.

 

 

چقدر بد امتحان پس دادیم خیلی از ماها که خود را شیعیان ائمه ی هدی علیهم السلام می دانیم. چه آنها که از این فضا سازی استفاده کردند و آب شفاف رسانه را گل آلود کردند و برای خودشان به ماهیگیری مشغول شدند و تمام گناه کارتن خواب ها و گورنشین ها را به پای دولت فعلی نوشتند و چه آنها که حق ملت بر گرده ی شان سنگینی می کند و مدال خادمی ملت را دارند که چند روزی است بر سینه ی شان  زده اند! خیلی ها در این امتحان مردود شدند.

 

شیعه را شیعه می گویند برای اینکه پا جای پای موالی خود می گذارد، که همگی اولیای بزرگ الهی و از برگزیدگان خداوند هستند. ولی میان ما و عملکردمان تا گفتار و کردار آنها که حق سرپرستی و هدایتگری و ولایت بر ما دارند چقدر فاصله زیاد است.

باید چاره ای بیندیشیم برای کوتاه کردن این فاصله ها.

اما وظیفه چه بود و چه هست؟ آیا باید اشکالات و مشکلات را گفت یا نه؟ آیا باید نقادی و مطالبه گری کرد یا نه؟

به نظرم همه ی جواب در این فراز مهم از دعای حضرت مهدی ( روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء) خلاصه می شود که :

« اللهم الرزقنا توفیق الطاعه و ... و عَلَى الْأُمَرَاءِ بِالْعَدْلِ وَ الشَّفَقَةِ وَ عَلَى الرَّعِیَّةِ بِالْإِنْصَافِ وَ حُسْنِ السِّیرَةِ»

یعنی خدایا بر ما توفیق طاعت و فرمانبرداری ( از خودت و دینت) را عطاکن و... و به حکمرانان( اسلامی ) عدل گستری و شفقت( دلسوزی به حال مردم را ) و به مردم ، انصاف و حسن رفتار را روزی کن.

 

اگر همه ی مردم و فعالان رسانه ای می خواستند به انصاف و حسن رفتار پایبند باشند در این مورد معین ، درستش این بود که این پدیده را به پای این دولت صرفا نمی نوشتند آنهم به گونه ای که مسئولین در مقابل نقادی ها جبهه بگیرند و از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند و یا عده ای با به نمایش گزاردن اخبار و گزارشات و سخن پراکنی های شبکه های ضد انقلاب ، این شفافیت رسانه ای را اقدام علیه مصالح ملی قلمداد کنند!

 

اگر مردم صرفنظر از دولت موجود ، این موضوع را مسئله ای مهم و ملّی قلمداد می کردند که در دولتهای مختلف ایجاد شده و بی تفاوتی مسئولین دوره های مختلف سبب گسترش آن شده ، مسئله رنگ دیگری به خود می گرفت؛ می شد موضوعی که باید برای آن چاره اندیشی کرد.

و اگر حرف ها و اندرزهای دلسوزانه ی ملّت به گوش مسئولین می رسید ، شاید به گونه ای دیگر با آن برخورد می شد. آنقدر بد فضاسازی شد که مسئولین عوض پرداختن به اصل مسئله در گیر حواشی آن شدند.

 

 

واقعیت این است که پدیده ی کارتن خوابی و خصوصاً این مورد اخیر که همگی از جمعیت معتاد کشور هستند ، مسئله ای اجتماعی است که نیاز به کارهایی اساسی برای ریشه کن شدنش دارد.

باید هم منصافه نقد کرد و هم منصفانه نقد ها را شنید. هم حاکمان باید عادل باشند و نقد پذیر و هم مردم باید نقادان منصفی باشند و با ارائه ی راهکار های خوب و معقول به کمک اصلاح وضع موجود بروند. این یگانه راهی است که می تواند باعث سرافرازی و پیشرفت همه جانبه ی یک کشور شود.

 

یکی از بهترین کارها ، کارهای جوانانی از منطقه ی 12 شهرداری تهران است.

 

عده ای از جوانان مذهبی و مسجدی تهران مدتی است که با کمک شهرداری تهران با بازسازی یک مدرسه ی قدیمی آنجا را تبدیل کردند به محیطی برای مهارت آموزی و ایجاد اشتغال معتادین( مجتمع بهاران)¹. این طرح از اینجا به ذهن آنها رسید که بزرگترین مشکل  کسانی که دوره ای را برای درمان و ترک اعتیاد سپری می کنند، این است که پس از پاک شدن به دلیل اینکه شغل و حرفه ای ندارند و از طرف خانواده هم حمایتی نمی شوند با برچسب اعتیادی که بر پیشانی شان خورده به سختی می توانند دوره ی سلامتیشان را حفظ کنند و برای همین دوباره به سمت موادی می روند که آنها را برای مدتی از مشکلات و سختی ها دور می کند .

این دوستان با این ریشه یابی به این نتیجه رسیدند که در طول دوره ی درمان می بایست به فرد معتاد کمک کنند که حرفه و مهارتی را یاد بگیرد و تا مدتی بعد از خروج از کمپ ترک اعتیاد هم او را حمایت کنند تا بتواند روی پای خودش بایستد و به زندگی طبیعی خود برگردد. کسی که کار و حرفه ای داشته باشد احتمال اینکه بخوهد به آن دوران خفت بار سابق برگردد بسیار بسیار کم می شود.

 

 

 

 

1- لینک زیر را ببینید:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/10/10/1282600

 

 

 

بسم من هو الطیف الخبیر

 

این روزها بواسطه ی خبر «گور خواب ها» ی شهرستانی در ایران، حرف های مختلفی از تریبون داران و قلم به دستان و اهالی مملکت مجازی دیده و شنیده شد. که از میان آنها می خواهم به گزارش خبری ساعت 21 شب گذشته یعنی 11/ دیماه بپردازم.

 اینکه گزارشگر با نشان دادن قسمتهای پخش شده ی تلویزیون های ضد انقلاب که این تصاویر و اخبار را سوژه ای کرده بودند برای طعن و کنایه زدن به ایران و جمهوری اسلامی ، به این نکته پرداخت که نباید با نزدیک شدن به فضای انتخابات و برای منظورهای انتخاباتی خود با انتشار این دست اخبار فضا را برای تخریب علیه ایران فراهم کنیم و کاری کنیم که زحمات و خدمات بسیار نظام اسلامی نادیده گرفته شود !!

این مطلب تازه ای نیست که همواره از زبان برخی مسئولین گفته می شود و عده ای خبرنگار از روی آگاهی و یا با فشار مسئولین بالا دستی خود به ناچار آن را در بلند گوهای خود بیان می کنند که اگر شما نقص و ضعفی از نظام را نشان دادید باعث تحقیر نظام شده اید و در پازل دشمن حرکت کرده اید و خدمات نظام را زیر سؤال برده اید!! و نیز اینکه هر وقت و هر زمانی ممکن است اخباری که نشان دهند ه ی ضعف مدیریتی در کشور هستند ، تلقی فعالیت انتخاباتی بر ضد دولت موجود را در اذهان ایجاد کنند .

امّا به راستی چه باید کرد؟ آیا برای حفظ آبروی نظام باید روی خطاها سر پوش گذاشت؟ آیا اساساً آبروی یک نظام مردمی در گروی خبط و خطای یک عده ای از افراد حاکمه هست؟ آیا لاپوشی کردن خطا ها و اشتباهات افراد حاکمیت، موجب گسترش فساد و باند بازی به صورت گسترده نخواهد شد؟ آیا گسترش فساد و به تبع آن بی عدالتی، مانند موریانه و خوره ای به جان نظام اسلامی نخواهد افتاد؟ آیا اگر توده ی مردم ببینند که اخبار واقعی و یا همه ی اخبارشان از صداو سیمای خودشان پخش نمی شود ولی می شود بهتر از آنها را از شبکه های خارجی ولو ضد انقلاب دریافت کرد ، آنها را مجذوب آن شبکه ها نمی کند ؟ و در لابه بلای اخبار راست و درستی که هیچگاه از تلویزیون خودمان نمی دیدند و نمی شنیدند ، اعتماد کاذبی برای هم میهنان ما حاصل نمی شود؟ به گونه ای که اگر خبر دروغی را هم آن رسانه ها دادند ،دیگر نتوان از اذهان ملت پاکش کرد؟؟ آیا فتنه ی 88 ماحصل همین دروغ پردازی ها و راست نمایی ها و اعتماد توده هایی از این ملت به بنگاههای خبر پراکنی ضد انقلاب نبود؟؟

اگر بود، که حقّاً هم چنین بود، چرا نباید تغییری در استراتژی سازمان عریض و طویل صدا و سیما داده شود؟ چرا باید بودجه ی سازمان از دستان مبارک دولتی ها به سازمان داده شود که باعث محافظه کار شدن صداو سیمایی ها شود؟

زبان گویای این ملت مگر غیر از صدا و سیما است ؟ ملت که امامشان آنها را ولی نعمتان این کشور خوانده چگونه باید داد خود را از عده ای از مسئولین بی کفایت بگیرند؟ چگونه اگر خبط و خطایی را دیدند با آن بر خورد کنند؟ درست است که کشور قوه ی قضائیه دارد ولی نباید نظارت مستقیم را از ملت گرفت و فقط از ملت توقع تأیید و جان فشانی داشت . ملّت باید خود را در سرنوشت خودش سهیم ببیند. وقتی مردم احساس کنند که فسادها و باند بازیها و دست های پشت پرده ای هست که نمی گذارد عدالت در کشور گسترده شود، حتّی نمی گذارند که مردم شعارها و اصول انقلابشان را سر دست بگیرند و از مسئولین مطالبه کنند ، آیا امیدشان را از انقلاب از دست نخواهند داد؟

اینها همه در حالی است که خود امام و رهبری دائماً مردم را به نظارت بر مسئولین فرا می خوانند. اگر بنا به فرموده ی ایشان نظارت بر حاکمیت حق مردم است ، ابزارش چیست؟ در کجاو کی مردم می توانند صدا های خود را به گوش همه ی حاکمیت برسانند و تخلفات را طوری گوشزد کنند که دیگر تکرار نشود. به نظر نمی رسد به جز ابزار رسانه این قدرت زمینه ی بروز داشته باشد. نمونه هایش را مردم زیاد دیده اند. هر چیزی که رسانه ای شد و در شبکه های مختلف صدا و سیما به آن پرداخته شد در نهایت یک مسئولی پیدا شد که پاسخگو شود و برای رفع آن مشکل اقدام کند و هر جا این امکان فراهم نشد، ان مشکل همچنان بر روی زمین باقی مانده است.

لازم است فکری دوباره کرد درباره ی سازو کار نظارت مردم بر عملکرد مسئولان. مردم نباید احساس کنند که هر جا به حضورشان نیاز است مورد تکریم هستند و هر جا که حضورشان مانع خبط و خطاهای برخی از مسئولین است ، به بهانه ی اینکه دشمن سوء استفاده می کند ، مانع نظارت مردم و بیان مشکلات شوند. دشمن ، دشمنی خود را رها نمی کند ولی عاقلانه نیست که از ترس دشمنی دشمن، ما سبب نفوذ موریانه ها به بدنه ی نظام شویم که باعث شود نظام از درون سست و توخالی شود و سرمایه ی اصلی خود را که مردم هستند از دست بدهد.

امام صادق علیه السلام: خداوند امتی را عذاب نخواهد کرد مگر نسبت به حقوق برادران نیازمند خود سستی نمایند.( بحار الانوار ج75، ص 281)

به طور خلاصه و در یک جمع بندی باید گفت که داشتن بصیرت و تفکر و تأمّل داشتن در مسئله ی امر به معروف و نهی از منکر قطعاً مسلمان دغدغه مند را به نتیجه ی مطلوب می رساند و لذا اگر از نهی از منکر کردن ها و امر به معروف کردنهایمان نتیجه ی مطلوبی نمی گیریم ناشی از بی توجهی به این مسئله ی مهم است. بسیاری از ما ها هم که با تمسک به این شرط از امر به معروف و نهی از منکر که گفته شده احتمال تأثیر باید داد ،از این وظیفه ی مهم که حیات مادی و معنوی همه ی ما را تحت تأثیر قرار می دهد ، دست بر می داریم. غافل از اینکه باید به دنبال راهی بود تا ایجاد تأثیر کند.

بنده که حدود ده سال است به جدّ تلاش می کنم تا در مورد این وظیفه ی اسلامی کوتاهی نکنم بارها تجربه کرده ام که اگر با لحن مهربانانه و دلسوزانه مطلبی تذکر داده شود پذیرش صورت می گیرد حالا چه در خصوص بدحجابی بوده و چه غیر آن.و البته در تمام این سالها به جز تعداد انگشت شماری که با سردی از پذیرش تذکر امتناع کردند سایرین که خیلی زیاد هم بودند پذیرفتند هر چند بعضاً بوده از افرادی که تذکر بابت بدحجابی شان دادم اظهار کرده اند که من هم علاقه مندم مانند شما محجبه باشم ولی شرایط جامعه نمی گذارد .که البته این هم به خوبی نشان می دهد که اگر شرایط جامعه به سمتی برود که منکر واقعاً منکر تلقّی شود دیگر افراد سست ایمان که نگاه و نظر دیگران برایشان  مهمتر است از عمل به دستور الهی و حکمی که سلامت و امنیت خودشان را تضمین می کند ،از انجام آن کوتاهی نمی کنند. اساساً کاربرد مهمّ این اصل هم همین است و آنجا که گفته شده پای زور باید به میان بیاید برای مبارزه با معدود افرادی است که تعمّد در ایجاد اختلال در نظم جامعه و فساد انگیزی دارند وگرنه عموم مردم طبق فطرت پاک خودشان و تمایل به راستی و درستی داشتنشان با احکام الهی مخالفت نمی کنند.

نکته ی دیگری را هم در مدت انجام این وظیفه ی مهمّ و سنگین دریافتم که امروز با این هجمه ی سنگین تبلیغاتی و مخرّب دشمنان دین و ایمان و ناموس و غیرت این ملت،نمی شود به صرف یک تذکّر مهربانانه اکتفا کرد.باید به باز کردن گره های ذهنی کسی که مبتلا ی به منکری است ویا تارک معروفی شده ،همّت گماشت. چرا که تا اندیشه اصلاح نشود ،عمل اصلاح نخواهد شد. بالآخره در دنیای واقعیّت زندگی می کنیم وقتی با هجمه ی تبلیغاتی، اندیشه ی کسی را مسموم کرده باشند به صرف رفتار ی محبت آمیز نمی توان رفتار برآمده از اندیشه ی اورا تغییر داد.که در غیر اینصورت رفتار محبت آمیز تنها مانع پرخاشگری او به تذکّر دهنده می شود و نه عامل تغییر. در حالیکه غرض اصلی از تذکّر وتنبّه، تغییر و اثر گذاری است .پس باید وقت گذاشت و مطالعه و بررسی کرد و به گفتگوی صمیمانه با افراد دوست و نزدیکی که مبتلا به منکر شایعی چون بد حجابی هستند پرداخت و زمینه های این مخالفت علنی را پیدا کرد.برای سؤالات و شبهات پیش آمده، جواب در خور توجّه و شایسته پیدا کرد و بدنبال راههایی برای رساندن آنها به افراد ی که در انجام معروف قصوری دارند و یا مرتکب منکری هستند ،باید بود.

البته به نظر بنده این حرف تنها در مورد منکرات بسیار شایع ، هست مثل بدحجابی های معمولی ای که همه ی ما شاهد آن هستیم ولی در خصوص رفتار های هنجار شکنانه ی جدیدی که انگشت شمار هستند و به صورت موج جدید ی سعی در تابو شکنی و ایجاد هنجار شکنی های بیشتر ی در جامعه هستند باید برخورد ، یک برخورد متفاوتی باشد.در مورد رفتارهایی که افراد یقیناً از منکر بودنشان مطلع هستند و مغرضانه در پی انجامشان هستند رفتار باید محکم و با صلابت و البته مؤدّبانه و به دور از خشونت باشد.مثلاً وقتی انسان می بینتد که خانمی در خیابان ساپورت نازکی به پا کرده و لباس کوتاهتر از زانو پوشیده که، دیگر جای تردیدی در این نیست که رفتار ناهی از منکر باید با جدّیت باشد و با خواهش و التماس نباشد! بلکه حقیقتاً نهی از منکر باشد. البته باید متذکّر شد که ناهی از منکر نباید به فکر مچ گیری و گیر انداختن دیگران باشد. ناهی از منکر و آمر به معروف همچون انبیاءدر میان امت خود باید دلسوز و مشفق باشد و لذا اغماض از رفتار کسی که سهواً مرتکب خطایی شده بسیار مهم است.مثلاً اگر دیدیم دختر جوانی لحظه ای روسری از سرش افتاد قهراً رفتار با او باید متفاوت باشد از رفتار با کسی که سر برهنه تا دم در خانه می آید! به هر دو باید تذکّر داد ولی به اوّلی دوستانه و با احتمال اینکه غفلتاً بوده وبه دومی قاطعانه تا دیگر تکرار نشود و تذکّر به هر دو برای این است که تصوّر نشود جامعه بی تفاوت است نسبت به چنین اعمالی. در مورد بد حجابی های شایع به نظرم بایستی به فکر تهیه ی کارتها و یا بروشورهایی بود که کوتاه و موجز ، رفع شبهه و تصورات باطل کند. و با اهدای آنها به افراد مختلفی که می بینیم هم تذکر ی داده باشیم و هم یک شبهه ی شایعی را که احتمالاً منشأ خطای او هم هست ، رفع کرده باشیم. که البته باید لحن نوشتار ساده ، صمیمی، موجز، شیرین و جذاب باشد. مثل مثالها و گفتارهای شیرین حجت الاسلام رنجبر.شاید یک چیزی مثل این جملات:

"میگن حجاب محدودیت میاره بله ولی باید دید این محدودیت چه میاره؟

کسی که نی می نوازد نفس خودش را محدود می کند ولی این محدودیت ، نوای زیبا و دلنشین می آفریند!حجاب هم محدودیت است ولی این محدودیت ، امنیت می آورد ، آرامش می آورد."

"میگن خیلی از چادریها اهل تهمت و غیبت اند ولی خیلی از بی حجابها خوش اخلاق و دوست داشتنی اند!

ببینید شما اگه برین توی یه رستورانی و ببینید صاحب رستوران روی ظرف غذا درپوشی گذاشته میگین آقا این در پوش رو بردار انقدرا غذا بودن که درپوش  داشتند ولی خراب شدن!!!!!

این حرف اصلاً منطقی نیست....حجاب مثل داروهست، اگر کسی دارو بخوره ولی پرهیز نکنه حالش خوب نمیشه!"

* "میگن انسان که با چند تار مو به جهنم نمی‌ره!، درسته، شاید انسان با چند تارمو به جهنّم نره ولی جهنّم با یه تار مو شروع میشه؛یه چوب کبریت یه جنگل را به آتش نمی‌کشه ولی به آتش کشیده شدن یه جنگل با یه چوب کبریت شروع می‌شه."

*" میگه انسان باید دلش پاک باشه؟! مگه می‌شه دل انسانی پاک باشه ولی اعمالش پاک نباشه؟"میشه یه رستوران بری که ظاهرش کثیفه ولی احتمال بدی که غذاهاش روبهداشتی درست کردند؟

*"میگه، من که پاکم دیگران خودشان را حفظ کنند!! باید به او گفت، درست است که تو پاکی ولی دیگران با رفتار تو ناپاک می‌شوند و می‌گندند و گند آنها دامن تو را هم خواهد گرفت."

*میگه: چرا من باید خودم را بپوشانم دیگران چشمان خودشان را بپوشند.می گویم: به یه طلا فروش برو همین را بگو ببین چی به تو جواب می ده . بگو چرا هر شب طلاهایت را از پشت ویترین جمع می کنی؟ به دزدان بگو که نیایند!

عزیزم!تو سرمایه ای داری که مورد نیاز و علاقه ی جنس مخالف توست.آنقدر گرانبها هست که حاضره برایش فداکاری کند، ولی اگر مفت و رایگان گیرش بیاید چرا از دستش بدهد؟دوست داری همه ی سرمایه ات را انسان نالایقی بدزدد و ببرد ؟ او لذت خودش را حتّی با دیدن تو می بره ولی تو چی بدست میاری؟ ندیدی که هرچی جنسی مطلوب تر باشه تاجران آنرا به قیمت گزاف تری می فروشند؟تا حالا دیدی الماس رودست فروشی بفروشه؟ تو قیمتت قیمت الماسه یا بدلیجات؟ خدای مهربون برای زن قیمت محبت رو قرار داده و تازه تضمین مالیش هم کرده گفته صداق باید بدی ! یعنی یه چزی بدی که معلوم باشه توی ابراز محبتت صادقی! تازه وظیفه داری خرج زنت رو هم خودت بدی! ولی اون وظیفه نداری خدمت به خونه و زندگیت بکنه.اگه کرد سپاس گذارش هم باید باشی.قیمتت اینه عزیزم.

و در کنار همه اینها باید گفت که فرد تذکّر دهنده باید به خوبی بداند که "الانسانُ علی نفسه بصیره" هرکسی خودش می داند که چه ضعف ها و چه آلودگیها و چه پلشتیهایی دارد و برای همین هم به کسی که منکری را مرتکب شده و یا معروفی را ترک کرده فقط باید به این چشم ببیند که او در همین زمینه نقص دارد ولی من که خودم از حال بد خودم آگاهم.شاید او ندانسته خطا می کند و برای همین ممکن است اخلاص و صفای باطنی داشته باشد که قرب او در درگاه خدا بیشتر از من باشد و ممکن است همین صفای باطن روزی او را از ارتکاب به همین گناه باز دارد ولی این غرور وتکبّر من و خود برتر بینی من روزی مرا به حضیض ذلت بکشاند! مؤمن همواره چنین حالی دارد و لذا لحنش خاضعانه و مشفقانه می شود وقتی که با خطایی مواجه می شود.البته اگر بداند که با کسی طرف است که متعمّدانه و برای ایجاد اختلال در نظم جامعه ی مسلمین و به قصد فساد انگیزی، دارد جرمی را مرتکب می شود، آنوقت است که رفتارش قاطعانه و باصلابت می شود.و این است معنای"محمدٌ رسول الله والّذین معه اشدّاء علی الکفار رحماء بینهم"

منطق یا تعبّد 

عرض کردم چیزى را که ما خوب شناخته ‏ایم و بیش از اندازه برایش اثر قائل شدیم زبان بود نه عمل، در عمل هم توجه به عمل فردى بود نه اجتماعى. 

اکنون مى‏ گویم چیزى که بیش از هر چیز دیگر مورد غفلت است دخالت منطق است در این کار. مقصود این است که در کار معروف و منکر باید تدابیر عملى اندیشید و باید دید چه طرز عملى مردم را نسبت به فلان کار نیک تشویق مى ‏کند و مردم را از فلان عمل زشت باز مى ‏دارد. 

چندى پیش در یکى از روزنامه‏ هاى عصر مقاله ‏اى خواندم تحت عنوان «خروارها پند و نصیحت». در آن مقاله بعد از آنکه نوشته بود که در کشور ما خروارها پند و نصیحت به صورت هاى مختلف ولى بى ‏اثر است این مَثل را ذکر کرده بود: «یک جو درمان بهتر از صد خروار نسخه است.» بعد نوشته بود: چندین سال پیش در یکى از شهرهاى کوچک واقع در ایالات فیلادلفیا (امریکا) زنها مبتلا به قماربازى شده بودند. ابتدا کشیش ها و روزنامه نویس ها و خطبا و فصحا تا مى‏ توانستند راجع به بدى قمار خصوصاً براى زنها گفتند و نوشتند، ولى مثل همین حرفهاى خودمانى مانند گردو روى گنبد سُر خورد و پایین افتاد و به جایى نرسید، تا آنکه شهردار محل به فکر افتاد یکى دوتا باشگاه و نمایشگاه هنرى زنانه دایر کند و سرگرمی هاى مناسب در آنجا فراهم نماید، از قبیل نمایش بچه‏ هاى چاق و تندرست‏  و جایزه دادن به مادران کاردان، و از قبیل کارهاى دستى و غیره، که هرکدام برنامه و ترتیبات خاصى داشت و مردم را سرِ ذوق مى ‏آورد. دو سه سالى از این جریان گذشت که زنهاى آن شهر بکلى قمار را فراموش کردند. 

این را مى ‏گویند چاره عملى و تدبیر عملى. این، معناى دخالت دادن منطق و تدبیر است در مبارزه با منکرات. اگر آنها مى ‏خواستند به موعظه‏ ها و خطابه‏ هاى کشیشان و مقاله ‏ها و روزنامه‏ ها قناعت کنند مى‏ بایست براى همیشه بنشینند و مثل ما بگویند: 

از قدیم در میان ما معروف است که زنها زیاد غیبت مى ‏کنند. الان هم زنهاى قدیمى و محجّبه در عین اینکه اهل نماز و روزه و مسجد و عبادت هستند زیاد غیبت مى‏ کنند، چرا؟ زیرا محیط خانوادگى قدیمى ما با آن سبکى که بود طورى است که زن بیچاره اگر غیبت نکند حرف دیگر و کار دیگر ندارد. اهل علم و معرفت و کتاب که نیست. اهل هنر و کاردستى و صنعت که نیست. در حال فراغت از زحمات خانه سرگرمى دیگرى ندارد جز اینکه دور هم جمع شوند و غیبت کنند. 

روح بالاخره غذا مى‏ خواهد. وقتى غذاى صحیح نرسید، از گوشت مرده تغذیه مى ‏کند: ایُحِبُّ احَدُکُمْ انْ یَأْکُلَ لَحْمَ اخیهِ مَیْتاً(حجرات/ 12) در حدیث راجع به غیبت وارد شده که:

الْغَیْبَةُ ادامُ کِلابِ النّارِ(بحارالانوار، ج 75/ ص 246)غیبت خورش سگهاى جهنم است. ما تاکنون هرچه خواسته‏ ایم جلوى این عمل را بگیریم از راه موعظه و زبان بوده، در فکر چاره عملى و تدبیر منطقى نبوده‏ ایم، قهراً بلااثر مانده، بعد به جاى آنکه خودمان و طرز عمل خودمان را متهم نماییم زنهاى بیچاره را متهم کرده ‏ایم که جنس آنها چنین و چنان است. 

همچنین امروز در محیط زنهاى متجدد و فرنگى مآب ما بیمارى دیگرى وجود دارد و آن بیمارى هوسبازى و ولو بودن در حاشیه خیابانها و پیروى مفرط از مدپرستى و اسراف و تجمل است به طورى که در اخبار روزنامه ‏ها مى‏ خوانیم که اروپاییان اعتراف دارند که در این امور زنهاى ایرانى در جهان درجه اول‏ اند. این را  هم مى ‏خواهیم با زبان و موعظه و یا ملامت و طعنه علاج کنیم و البته با این وسائل چاره پذیر نیست. اگر روزى توفیق پیدا کنیم که عملًا در فکر چاره جویى بیفتیم و منطق را در امر به معروف و نهى از منکر دخالت دهیم همه این مشکلات به خوبى و آسانى حل مى‏ شود. 

اگر مى ‏خواهید بدانید که در متن دستورات اسلامى به دخالت دادن منطق در امر به معروف و نهى از منکر توجه شده، به این نکته توجه کنید: 

فقها عموماً به استناد اخبار و احادیث گفته‏ اند که یکى از شرایط امر به معروف و نهى از منکر احتمال تأثیر است. 

احتمال اثر یعنى احتمال نتیجه دادن. هر حکمى مصلحتى دارد: نماز مصلحتى دارد، روزه مصلحتى دارد، وضو مصلحتى، امر به معروف و نهى از منکر هم مصلحتى دارد. مصلحت این کار این است که طرف به سخن یا عمل ما ترتیب اثر بدهد. پس معناى احتمال‏ تأثیر این است که احتمال بدهى مصلحت تشریع این حکم بر سخن یا عمل تو مترتب بشود. 

حال از شما سؤال مى‏کنم که چرا در مورد نماز نگفته‏ اند اگر احتمال مى‏ دهى این نماز در تو اثر داشته باشد و آن مصلحتى که در نماز هست مترتب مى‏ شود بخوان، و اگر احتمال نمى ‏دهى نخوان؟ و همچنین درباره وضو و روزه و حج و غیره. 

براى اینکه آنها تعبدى محض مى‏ باشند. ما نمى ‏توانیم عقل خودمان را در کیفیت آنها و در اینکه باید بکنیم یا نباید بکنیم و چه جور بکنیم دخالت بدهیم. ولى امر به معروف و نهى از منکر از کارهایى است که ساختمان و کیفیت ترتیب آن و اینکه در کجا مفید است و به چه شکل مفید است و مؤثر است و بهتر ثمر مى‏ دهد و بار مى‏ دهد و نتیجه مى ‏دهد، همه را شارع در اختیار عقل ما و فکر ما و منطق ما گذاشته است. 

عرض کردم صاحب جواهر هم مى ‏گوید: در همه موارد یگانه چیزى را که باید در نظر گرفت این است که به چه نحو و به چه شکل و با چه کیفیت و چه وسیله به هدف و مقصود نزدیک مى‏ شویم. 

اگر این مطلب را خوب بفهمیم طرز فکر ما در فهم اخبار و احادیث امر به معروف و نهى از منکر عوض مى‏ شود و بسیارى از تعارضهایى که خیال مى‏ کنیم بین ادلّه این اصل در بعضى خصوصیات وجود دارد مرتفع مى‏ شود. 

خلاصه اینکه اگر ما راستى مى‏ خواهیم این اصل فراموش شده را زنده کنیم باید مکتبى و روشى به وجود آوریم عملى (نه زبانى فقط) و در عین حال اجتماعى (نه انفرادى) و در عین حال منطقى و مبتنى بر اصول علمى علم النفسى و اجتماعى. در این وقت است که صد درصد امید موفقیت هست. 

این نکته را هم بگویم در خاتمه عرایضم: غالباً وقتى که اسم امر به معروف و نهى از منکر برده مى ‏شود گفته مى‏ شود: اى آقا! مگر مى ‏گذارند؟! مگر مى ‏شود امر به معروف و نهى از منکر کرد؟! موانع زیادى هست.

من برعکس معتقدم که یگانه چیزى که در هیچ زمانى ممکن نیست به ‏طور کلى جلو آن را گرفت و هیچ قدرتى نمى‏ تواند بکلى از او جلوگیرى کند همین امر به معروف و نهى از منکر است. البته اگر مقصود از امر به معروف و نهى از منکر تنها گفتن و جنجال کردن و بعد هم اعمال زور و فشار باشد ممکن است موانعى پیش بیاید، ولى عرض کردم اساس امر به معروف و نهى از منکر نیکوکارى است. مگر ممکن است کسى بخواهد از خودگذشتگى کند و خود را در خدمت خلق خدا قرار دهد، بخواهد خودش خوب باشد و به مردم خوبى کند و آنگاه قدرتى بتواند جلو خوبى خود او یا خوبى کردن او را بگیرد؟! مگر مى‏ شود به مردم گفت خوب نباشید و به مردم خوبى نکنید؟!.

به هر حال این است اصل مقدس امر به معروف و نهى از منکر، و آن بود و هست طرز مواجهه ما با این اصل مقدس که کار به اینجا کشیده که نه تنها در جامعه ما متروک شده، در افکار ما نیز مسخ شده و تغییر شکل داده است."

(ادامه دارد...)

علت بى ‏تفاوتى مردم در اصلاحات‏

و چون فکر امر به معروف و نهى از منکر در نظر مردم محدود شده و مردم از جنبه امر به معروف و نهى از منکر توجهى به اصلاحات امور زندگى اجتماعى خود ندارند نتیجه این شده که اگر احیاناً شهردارى مثلًا یک قدم اصلاحى در مورد ارزاق و خواربار بخواهد بردارد و یا یک قدم در مورد نظافت شهر بخواهد بردارد، بخواهند جلوى گرانفروشى را بگیرند و یا اینکه بخواهند مقررات خوبى براى عبور و مرور اتومبیلها معین کنند، مردم احساس نمى‏ کنند که پاى یک امر مذهبى در میان است، زیرا حس نمى ‏کنند که این هم از جنبه دینى یک وظیفه است؛ و حال آنکه به قول صاحب جواهر: به هر وسیله و هر طریق هست باید کارى کرد که معروف تقویت و منکر ریشه کن شود. علت اینکه مردم فعلًا در این کارها کوتاهى مى ‏کنند این است که این امور را از دایره معروف و منکر خارج کرده‏ اند."

استاد در این قسمت به تشریح شرایط امر به معروف و نهی از منکر می پردازند:

"امر به معروف و نهى از منکر در اسلام از نظر اجرایى شرایطى دارد. اولین شرطش حسن نیت و اخلاص است. ما فقط در مورد منکراتى که علنى است و به آنها تجاهر مى ‏شود حق تعرض داریم. دیگر حق تجسس و مداخله در امورى که مربوط به زندگى خصوصى مردم است نداریم. ولى در گذشته نزدیک یک عده مردم ماجراجو و شرور بالطبع که مى ‏خواستند ماجراجویى کنند و حساب خرده‏هاى خود را با دیگران صاف کنند، این اصل مقدس را دستاویز قرار مى‏ دادند، احیاناً براى آنکه بتوانند مقاصد خود را عملى کنند چند صباحى در گوشه مدرسه زندگى مى‏ کردند و براى خود عبایى و ردایى و عمامه و نعلینى و ریش و هیکلى مى‏ ساختند و بعد به جان مردم مى ‏افتادند. چه جرمها و جنایتها که به این نام نشد! و چه منکرات شنیع که به نام نهى از منکر واقع نشد! داستانها در این زمینه هم شنیده‏ ایم و مى ‏دانیم.

مى ‏گویند در زمان ریاست مرحوم آقا نجفى اصفهانى یک روز عده ‏اى که نام طلبه روى خود گذاشته بودند ولى طلبه واقعى نبودند (طلاب واقعى همیشه از این گونه اعمال و ماجراها خود را دور نگه مى ‏داشتند) در حالى که نفس مى ‏زدند و یک دایره شکسته و یک دمبک شکسته در دست داشتند آمدند به منزل مرحوم آقا نجفى. ایشان پرسیدند چه خبر است؟ از کجا مى ‏آیید؟ اینها چیست در دست شما؟

گفتند در مدرسه بودیم که به ما اطلاع دادند در چندین خانه آن طرف مدرسه مجلس‏ عروسى است و در آنجا دایره و دمبک مى ‏زنند. از پشت بام مدرسه از روى بامهاى خانه ‏ها از این پشت بام به آن پشت بام رفتیم تا به آن خانه رسیدیم. داخل آن خانه شدیم و مردم را زدیم و دایره و دمبک آنها را شکستیم. یکى از آنها جلو آمد و گفت:

من خودم رفتم جلو سیلى محکمى به گوش عروس زدم. مرحوم آقا نجفى گفت:

حقیقتاً نهى از منکر هم همین است که شما کردید. چندین منکر به نام نهى از منکر مرتکب شدید: اولًا مجلس عروسى بوده. ثانیاً شما حق تجسس نداشته‏ اید. ثالثاً شما چه حق داشته‏ اید از پشت بامهاى مردم بروید. رابعاً کى به شما اجازه داده که بروید و زدوخورد کنید؟.

نظایر این داستان در گذشته زیاد بوده است؛ خوشبختانه حالا نیست، ولى حالا هم باید بدانیم بسیارى از نهى از منکرها روى قانون امر به معروف و نهى از منکر نیست، بلکه خود آنها منکراتى است که باید جلوى آنها گرفته شود.

اصل «پند یا بند»

قسمت دیگرى که خواستم در حاشیه گفته باشم این است که در میان ما، در اجراى امر به معروف و نهى از منکر، آن چیزى که بیشتر مورد توجه بوده دو وسیله بوده. الان هم مى ‏بینیم مردم در اجراى این اصل توجهشان فقط به همین دو چیز است. آن دو چیز یکى گفتن است و دیگرى اعمال زور؛ یعنى اول بگوییم بعد هم اگر از گفتن نتیجه نگرفتیم اعمال زور بکنیم. و به تعبیر دیگر- که تعبیر سعدى است- ما به «پند» معتقد هستیم و «بند»؛ اول پند مى‏ دهیم و اگر اثر نکند و قدرت داشته باشیم، به زدن و بستن متوسل مى ‏شویم. این دو تا را خوب شناخته‏ ایم و به این دوتا آشنایى داریم.

البته شک نیست که گفتن و پند دادن وسیله‏ اى است از وسائل. اعمال زور هم به سهم خود در مواردى وسیله دیگرى است از وسائل. ولى آیا وسیله امر به معروف و نهى از منکر منحصر است به همین دو؟ وسیله دیگر و راه دیگرى نیست؟

راه اخلاص و عمل‏

در اخبار وارد شده که امر به معروف و نهى از منکر سه مرحله و سه مقام دارد:

مرحله قلب، مرحله زبان، مرحله ید و عمل. ما معمولًا از مرحله قلب به جاى آنکه‏ اخلاص و حسن نیت و علاقه به سرنوشت مسلمانان را درک کنیم، جوش و خروش و عصبانیتهاى بیجا مى‏ فهمیم؛ و از مرحله زبان به جاى آنکه بیانهاى روشن کننده و منطقى بفهمیم که قرآن مى‏ فرماید: ادْعُ الى‏ سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ «1»، موعظه‏ها و پندهاى تحکم آمیز مى ‏فهمیم؛ و از مرحله ید و عمل هم به جاى اینکه تبلیغ عملى و حسن عمل و همچنین تدابیر عملى بفهمیم، تنها این مطلب را فهمیده ‏ایم که باید اعمال زور کرد.

روى هم رفته ما براى گفتن ونوشتن و خطابه و مقاله زیاده از حد، اعجاز قائل هستیم؛ خیال مى ‏کنیم با گفتن و زبان کار درست مى ‏شود، در صورتى که:

سعدیاگر چه سخندان و مصالح گویى‏

به عمل کار برآید به سخندانى نیست‏

در حدیث است: کونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَیْرِ الْسِنَتِکُمْ‏ «2» مردم را به دین حق و صلاح دعوت کنید اما با ابزارى غیر از ابزار زبان یعنى با ابزار عمل. در حدیث دیگرى است- که معمولًا مورد استناد فقها در باب امر به معروف و نهى از منکر است- که: ما جَعَلَ اللَّهُ بَسْطَ اللِّسانِ وَ کَفَّ الْیَدِ وَ انَّما جَعَلَهُما یَبْسُطانِ مَعاً وَ یَکُفّانِ مَعاً «3» یعنى چنین نیست که خدا اجازه داده باشد که تنها زبان باز باشد ولى دست بسته باشد، بلکه اگر باز است هر دو باید باز باشد و اگر مى ‏خواهد بسته باشد هر دو بسته باشد، یعنى اگر عمل در کار نباشد خوب است زبان هم بسته باشد.

گفتن و نوشتن خصوصاً اگر همان طورى باشد که قرآن فرموده، حکمت و موعظه حسنه باشد، حقایق را روشن کند، تنها به صورت پندهاى تحکم آمیز و آمرانه نباشد، شرط لازمى است ولى به اصطلاح شرط کافى و یا علت تامّه نیست. و چون از زبان بیش از اندازه انتظار داریم و از گوش مردم هم بیش از اندازه انتظار داریم و مى ‏خواهیم تنها با زبان و گوش همه کارها را انجام دهیم و انجام نمى ‏شود، ناراحت مى‏ شویم و ناله و فغان مى ‏کنیم و مى ‏گوییم:

گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من‏

آنچه البته به جایى نرسد فریاد است‏

این شعر براى ما در همه زمانها صادق بوده و هست. فکر نمى‏ کنیم که ما اشتباه مى‏ کنیم، ما بیش از اندازه از این گوش و زبان بیچاره انتظار داریم، گاهى هم- بلکه بیشتر اوقات- باید از راه عمل و چشم استفاده کنیم، ما با دست خود و عمل خود خوب رفتار کنیم تا آنها با چشم خودشان ببینند؛ یک مقدارى هم به این گوش و زبان بیچاره استراحت بدهیم.

عمل جمعى و گروهى‏

مطلب دیگر اینکه گذشته از اینکه ما در اجراى امر به معروف و نهى از منکر باید عمل را دخالت دهیم، به این نکته توجه داشته باشیم که عمل هم اگر فردى باشد چندان مفید فایده‏ اى نیست خصوصاً در دنیاى امروز. این هم خود یک مشکلى است در زندگى اجتماعى ما که آنهایى هم که اهل عمل مى‏ باشند توجهى به عمل اجتماعى ندارند و به اصطلاح «تک رو» مى‏ باشند. از عمل فردى کارى ساخته‏ نیست، از فکر فرد کارى ساخته نیست، از تصمیم فرد کارى ساخته نیست؛ همکارى و همفکرى و مشارکت لازم است.

در تفسیر المیزان در ذیل آیه کریمه قرآن: یا ایُّهَا الَّذینَ امَنُوا اصْبروا وَ صابروا وَ رابطوا (آل عمران /200)

بحثى دارد راجع به اینکه دستور اسلام این است که تفکر، تفکر اجتماعى باشد.

(ادامه دارد...)

بسم الله الرحمن الرحیم

دوستی می گفت وضعیت حجاب و پوشش در تهران خیلی بد شده و طوری هست که کسانی هم که می خواهند نهی از منکر کنند از یک طرف نگران برخورد بد و تند و احیاناً ضربتی طرف مقابلند و از طرف دیگر آنقدر تعداد بد حجابی ها زیاد شده که اگر انسان بخواهد به این وظیفه ی مهمّ عمل کند باید دائماً در خیابان به این و آن تذکر بدهدو کلّاً از کار و زندگی بیفتد.

از آنجائی که این موضوع ذهن بسیاری از دوستان مذهبی ما را به خودش مشغول کرده مناسب دیدم در این مورد مطالبی را به رشته ی تحریر در بیاورم. و مقدمتاً در این نوشتار به کلام شیرین و زیبای استاد عزیز شهید مطهری(رحمه الله علیه) اشاره می کنم که هنوز که هنوز است تازه و جذاب و پرکاربرد است و هر وقت که می خوانمشان به این می اندیشم که باید این سخنان زیبا و حکمت آمیز را طلا گرفت .ان شاء الله در انتها هم  توضیحات مفصل تری خواهم داد.

استاد شهید در ابتدای بحث خود در کتاب امر به معروف و نهی از منکر اشاره ای به سابقه و تاریخچه ی امر به معروف و نهی از منکر و جایگاه آن در میان مسلمین می کنند و می فرمایند:

"در حدود هزارسال پیش تقریباً، این اصل در جامعه اسلامى و حکومت اسلامى دایره و تشکیلاتى به وجود آورده که در تاریخ اسلام آن دایره، دایره حسبه یا احتساب نامیده مى‏شود و قرنها ادامه یافت. من تاریخ دقیق پیدایش دایره حسبه را نمى‏دانم که از چه زمانى پیدا شده و به این نام نامیده شده، ولى قدر مسلّم این‏ است و شواهد تاریخى دلالت مى‏کند که در قرن چهارم بوده است و على الظاهر در قرن سوم پیدا شده باشد. این دایره به عنوان امر به معروف و نهى از منکر درست شده و پایه دینى داشته و از شئون حکومت بوده است، همان طورى که تشکیلات و دوایر دیگرى وجود داشته مثل دایره قضاء- که این هم تاریخچه‏اى دارد و از زمان خلیفه دوم امر قضاء را شخص دیگر غیر از شخص خلیفه با فرمان خلیفه عهده‏دار شد و تدریجاً توسعه پیدا کرد تا در عهد هارون وسیله ابویوسف شاگرد ابوحنیفه تشکیلات نسبتاً منظمى پیدا کرد و خود ابویوسف به عنوان قاضى القضاة در رأس تشکیلات قضائى قرار گرفت- و همچنین دایره دیگرى بوده به نام «دیوان‏ مظالم‏» که على الظاهر کار شهربانى را انجام مى‏داده، و همچنین دوایر و مناصب زیادى از قبیل نقابت و غیره که در تواریخ مضبوط است. تمام این دوایر به نحوى وابسته به دستگاه خلافت و حکومت بوده است.

به هر حال دایره حسبه همان دایره امر به معروف و نهى از منکر بوده و رنگ و صبغه دینى داشته. محتسِبین و مخصوصاً آنان که در رأس دایره حسبه بوده مى‏بایست هم عالم و مطلع باشند و هم با ورع و تقوا و امانت، و یک نوع احترام دینى در میان مردم داشته باشند.

«محتسِب» ناظر و مراقب اعمال مردم بوده که مرتکب منکرات نشوند و مخصوصاً میخوارگى و میخواران را سخت تحت نظر قرار مى‏داده. لهذا شعرایى که به نام مى‏و محبوب تغزل مى‏کرده‏اند از جور محتسب زیاد نالیده‏اند و کلمه «محتسب» را زیاد در اشعار خود به کار برده‏اند. گاهى خدا را شکر مى‏کنند که محتسب نیست و یا محتسب از جهان رفت. شاید حافظ از همه بیشتر نام محتسب را در اشعار خود آورده است. از جمله مى‏گوید:

اى دل بشارتى دهمت محتسب نماند

وز مى‏جهان پر است و بت مى‏گسارهم‏

مى‏گویند نظر حافظ به امیر مبارزالدین است که مدتى براى جلب نظر مردم تظاهر به امر به معروف و نهى از منکر مى‏کرد و مانند یک «محتسب» رفتار مى‏کرد.

نام محتسب را حافظ به او داد. و چون کار او تظاهر بود نه حقیقت- لهذا در اواخر، خود همه چیز را روى میخوارگى گذاشت- مورد طعن و استهزاء حافظ و دیگران است.

... اصطلاح حسبه و احتساب در مورد امر به معروف و نهى از منکر یک اصطلاح مستحدثى است که از همان زمانهایى که دایره احتساب در حکومت اسلامى به وجود آمد این کلمه هم به معناى امر به معروف و نهى از منکر استعمال شد والّا در قرآن یا اخبار نبوى یا روایات ائمه اطهار علیهم السلام این کلمه در مورد امر به معروف و نهى از منکر استعمال نشده. نه در اخبار و روایات شیعه این کلمه به این معنى دیده مى‏شود و نه در اخبار و روایات اهل تسنن.

در دوره‏هاى بعد که این کلمه در اجتماع اسلامى براى خود جا پیدا کرد تدریجاً در اصطلاح فقها و علما هم راه پیدا کرد و بعضى باب امر به معروف و نهى از منکر را «بابُ الحِسبَه» نامیدند

به هر حال همچو دایره‏اى به نام امر به معروف و نهى از منکر در تاریخ اسلام به وجود آمده و دایره وسیعى بوده است. هرچند حسبه و احتساب از آن نظر که وابسته به دستگاه حکومت و خلافت بوده نمى‏توانسته کاملًا اسلامى باشد، اما نظر به اینکه خواسته مردم در مورد اجراى احکام و مقررات اسلامى آن را به وجود آورده بود، نسبتاً دایره مفید و ثمربخشى بوده است و حتى کتابهاى بسیار خوب و نفیس در موضوع حسبه و وظایف محتسب نوشته شده است.

جرجى زیدان مى‏گوید دایره احتساب در قدیم همان کارى را مى‏کرده که امروز شهرداریها مى‏کنند. من عرض مى‏کنم البته بسیارى از کارهایى که امروز شهردارى مى‏کند در آن روز دایره احتساب انجام مى‏داده است. مثلًا در کتابهایى که راجع به وظیفه محتسب نوشته شده نوشته‏اند که محتسب باید مراقب باشد که لبنیات فروش روى شیر و ماست را بپوشد که مگس و حشرات روى آنها ننشیند و کثیف و آلوده نشود، یا آن پارچه‏اى که قصاب یا لبنیاتى یا کبابى دم دستش دارد حداقل روزى یک بار با صابون شسته شود. لبنیاتى موظف است شبانه روزى یک بار ظرفى که شیر یا ماست خود را در آن ظرف مى‏ریزد و مى‏فروشد بشوید. اگر حصار شهر خراب مى‏شد وظیفه دایره حسبه بود که آن را بسازد. اگر شهر از لحاظ آب در مضیقه قرار مى‏گرفت وظیفه دایره حسبه بود که آب کافى تهیه کند. و از این قبیل امور که معمولًا در زمان ما این کارها را شهرداریها انجام مى‏دهند.

ولى وظیفه دایره حسبه منحصر به این کارها نبود. بسیارى از کارها را که امروز وظیفه شهربانى شمرده مى‏شود آن روز محتسبین انجام مى‏دادند. مثلًا آنها بودند که با روزه خوارى و میخوارگى و تظاهر و تجاهر به فسق مبارزه مى‏کردند. بسیارى از کارها و وظایف آن روز محتسبین، امروز بکلى به زمین مانده است و هیچ کس انجام نمى‏دهد مثل نظارت بر مساجد و منابر که مثلًا واعظ حدیث دروغى نخواند، مردم را به بدعتى دعوت نکند، یا خودآرایى در منبر نکند و نخواهد از زنان دلربایى کند. این کارها چون وظیفه سازمان روحانیت است و مستقیماً ربطى به کارهاى حکومت و دولت ندارد بکلى متروک و زمین مانده است.

غرض این است که آن طورى که جرجى زیدان مى‏گوید که دایره احتساب همان کارهایى که شهرداریهاى امروز انجام مى‏دهند انجام مى‏داده درست نیست؛ دایره احتساب چون اساس و ریشه‏اش همان اصل مقدس امر به معروف و نهى از منکر بوده اختصاص به عملیات شهردارى نداشته است.

امر به معروف، خارج از دایره احتساب‏

نکته‏اى که اینجا هست این است که در عین اینکه دایره احتساب یک دایره رسمى وابسته به خلافت و حکومت بوده و وظایف خود را انجام مى‏داده است نه این است که سایر مردم دیگر براى خود وظیفه و تکلیفى قائل نبوده‏اند. قبلًا عرض کردم و از کلام فقها نقل کردم که امر به معروف و نهى از منکر مراتبى دارد و تنها آنجا که پاى اعمال زور و حبس و زدن و حتى کشتن است از وظیفه عموم خارج است و وظیفه حاکم اسلامى است، و اما سایر مراتب از تذکر دادن و موعظه کردن و در موقعى اعراض و قطع رابطه کردن و امثال اینها وظیفه فرد فرد مسلمانان است و در قدیم هم هر فردى وظیفه حتمى خود مى‏دانسته که به اندازه قدرت و توانایى خود در اصلاحات امور مسلمین شرکت کند.

قداست و احترام احتساب‏

نکته دیگر اینکه دایره وسیع احتساب که امروز جانشین ندارد چون مبنا و پایه دینى و رنگ و صبغه مذهبى داشته و مردم وظیفه شرعى خود مى‏دانسته‏اند که آن را کمک کنند و تقویت نمایند قهراً در انتخاب افراد و اشخاص رعایت تقوا و ورع مى‏شده و مردم احترام دینى براى آنها قائل بوده‏اند.

سعه نظریات اصلاحى مسلمین در گذشته‏

نکته دیگر اینکه مطالعه تاریخ حسبه و احتساب معلوم مى‏کند که در سابق شعاع دید مسلمین امتداد بیشترى داشته و امر به معروف و نهى از منکر را محدود نکرده بودند به چهارتا مسئله عبادات، بلکه این اصل را عملًا ضامن همه اصلاحات اخلاقى و اجتماعى خود مى‏دانسته‏اند.

توصیه و تأکید اسلام‏

انسان وقتى که رجوع مى‏کند به توصیه‏ها و بیانهایى که در آثار مقدس دینى راجع به امر به معروف و نهى از منکر رسیده و آنهمه فواید و آثارى که براى این اصل مقدس ذکر شده، مثلًا مى‏بیند در قرآن کریم مى‏فرماید:

وَالْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمونَ الصَّلوةَ وَ یُؤْتونَ الزَّکوةَ وَ یُطیعونَ اللَّهَ وَ رَسولَهُ اولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ انَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ‏ (توبه /71)

مردان مؤمن و زنان مؤمنه دوستان یکدیگرند و بین آنها رابطه و صله مودّت و عواطف محبت آمیز حکمفرماست، امر به معروف و نهى از منکر مى‏کنند، نماز را بپا مى‏دارند، زکات را ادا مى‏نمایند، خدا و پیغمبر را اطاعت مى‏کنند. اینها هستند که البته رحمت الهى شامل حالشان مى‏شود. خداوند غالب و حکیم است.

در این آیه کریمه قسمتهایى به‏طور علت و معلول و سبب و مسبّب مترتب بر یکدیگر ذکر شده است: لازمه ایمان حقیقى و واقعى- نه ایمان تقلیدى و تلقینى- رابطه وِداد و علاقه به سرنوشت یکدیگر است. و لازمه این محبت و علاقه امر به معروف و نهى از منکر است. لازمه امر به معروف و نهى از منکر قیام بندگان است به وظیفه عبادت و خضوع نسبت به پروردگار یعنى نماز، و قیام به وظیفه کمک و دستگیرى از فقرا یعنى زکات، و بالاخره لازمه امر به معروف و نهى از منکر اطاعت‏ خدا و رسول و زنده شدن همه دستورهاى دینى است. لازمه همه اینها این است که رحمتهاى بى‏پایان خداوندِ قادرِ غالب که کارهاى خود را بر سنت حکیمانه اجرا مى‏کند شامل حال مى‏گردد.

در حدیث است که امام باقر علیه السلام درباره امر به معروف و نهى از منکر مى‏فرماید:

بِها تُقامُ الْفَرائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظالِمُ وَ تُعْمَرُ الْارْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْاعْداءِ وَ یَسْتَقیمُ الْامْرُ (فروع کافی،ج 5/ ص 56)

به وسیله این اصل سایر دستورها زنده مى‏شود، راهها امن مى‏گردد، کسبها حلال مى‏شود، مظالم به صاحبان اصلى برگردانده مى‏شود، زمین آباد مى‏گردد، از دشمنان انتقام گرفته مى‏شود، کارها رو به راه مى‏شود.

وقتى انسان از طرفى به این دستورها و راهنماییها رجوع مى‏کند و از طرفى هم مى‏بیند در یک دوره‏هایى کم و بیش مسلمین عمل کرده و استفاده کرده‏اند، و از طرف دیگر وضع حاضر خودمان را مى‏بیند، بى نهایت دچار تأسف مى‏شود.

من نمى‏گویم که آنچه در گذشته به نام دایره حسبه بوده یک چیز بى‏عیب و نقصى بوده و منظور شارع اسلام را کاملًا تأمین مى‏کرده؛ من گذشته را با امروز مقایسه مى‏کنم و مى‏بینم که چقدر ما عقب رفته‏ایم.

امروز گذشته از اینکه چنین قدرتى به هیچ شکلى براى امر به معروف و نهى از منکر وجود ندارد، اساساً آنچه بیشتر جاى تأسف است این است که این فکرها بکلى از دِماغ مسلمین خارج شده، آن چیزهایى را که آن روز جزء وظیفه حسبه مى‏دانسته‏اند و به نام حسبه و امر به معروف و نهى از منکر امور اجتماعى خود را اصلاح مى‏کردند اساساً جزء امور دینى شمرده نمى‏شود و اگر احیاناً کسى به فکر امر به معروف ونهى از منکر بیفتد فکر نمى‏کند که آن اصلاحات هم جزء این وظیفه و تکلیف است، یعنى معروف و منکر آن معناى وسیع خود را از دست داده و محدود شده‏اند به یک سلسله مسائل عبادى که بدبختانه آن هم عملى نمى‏شود.

اگر در منطق اسلام امر به معروف و نهى از منکر آن اندازه توسعه نمى‏داشت به ما نمى‏گفتند که: بِها تُقامُ الْفَرائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظالِمُ وَ تُعْمَرُ الْارْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْاعْداءِ وَ یَسْتَقیمُ الْامْرُ، زیرا این فکر کوچک و محدود که فعلًا در مغز ماها به نام امر به معروف و نهى از منکر وجود دارد هر اندازه هم که لباس عمل بپوشد ممکن نیست اینهمه آثار نیک به بار آورد.

(ادامه دارد...)

بسم الله الرحمن الرحیم

هفته ی گذشته در مسیر اتوبان تهران -قم بودیم که با دستور گشت پلیس متوقف شدیم.که متآسفانه با دو برخورد خلاف قانون پلیس مواجه شدیم.اولا مآمور از ماشین پیاده نشد و ثانیا وقتی همسرم علت توقف را جویا شد مأمور پلیس علت تخلف را سوخته بودن یکی از چراغ های جلوی ماشین اعلام کرد!و البته بعد از اینکه همسرم اظهار کردند که در مسیر این اتفاق احتمالا افتاده و اصلا بنده متوجه نشدم (چون مسیر تهران قم روشنایی خوبی دارد)مأمور پلیس گفته بود باید یک قطعه از آن را در ماشین می داشتی!!!!!!!!و درخواست مدارک کرده بود که همسرم حاضر به ارائه نشد و مقاومت کرد و نهایتا مأموری که راننده بود گفت بفرمایید مشکلی نیست!!!! 

بعد از این ماجرا بود که در گفتگویی که با یکی از اقوام داشتیم فهمیدیم از این دست تخلفات پلیس راهور برای گرفتن رشوه کم نیست و زیاد اتفاق افتاده که به بهانه ای ماشینی را متوقف می کنند و بعد با یک تخفیفی دستی جریمه را می گیرند!!!!( و البته اگر از ماهم درخواست نکردند احتمالا بدلیل این بود که همسرم معمم و روحانی هستند و به نظر می رسد قبل از دستورتوقف بدلیل تاریکی هوا پلیس متوجه این موضوع نشده بود!) حقیقتا اگر کسی دغدغه ی کشور و نظام اسلامی را داشته باشد باید جلوی چنین رفتارهایی بایستد و مانع ادامه ی آنها شود.چرا که اولا چنین برخوردهایی حیثیت نظام اسلامی را زیر سوال می برد و ثانیا رفتاری ظالمانه است که عده ای با سوء استفاده از این لباس مقدس در صدد انجام آن هستند و تا ظلم پذیری نباشد ظالمی وجود نخواهد داشت.تا مردم از حق و حقوق خود با خبر نباشند کسی نمی تواند به آنها ظلم بگوید و صد البته رفتار ظالمانه در کسوت لباس پلیس بسیار بسیار وقیح تر است.خوب است کمپینی راه اندازی شود و از مردم در خواست شود هر وقت با دستور ایست پلیس راهور مواجه شدند بلافاصله دوربین موبایل خودشان را روشن کنند و از اعلام تخلف مأمورپلیس فیلم یا حداقل صوت بگیرند و با ضبط شماره ی ماشین او و ساعت و روز اعلام تخلف آنرا اگر خلاف قانون بوده نشر دهند و به بازرسی راهنمایی و رانندگی هم ارسال کنند تا از این طریق مانع ادامه ی چنین کارهایی شوند.با تشکر

بسم الله الرحمن الرحیم

چرا دوستان ارزشی و مذهبی ما در فضای پارسی بلاگ از اظهار نهی از منکر کوتاهی می کنند و ای بسا خود مروج تصاویر خلاف شرع می شوند اعم از تصاویر زنان و دختران بی حجاب یا بدحجاب و یا تصاویر معانقه ی دختر و پسر !مگر نهی از منکر تکلیف نیست؟تازه وقتی به ایشان تذکر می دهی دلایلی می آورند که در هیچ جا قابل توجیه نیست.آنها نه تنها نهی از منکر نکرده اند که خود مروج منکر شده اند!!!

 

بنده به بسیاری از این دوستان که درخواست دوستی برایم ارسال کرده اند این تذکر را داده ام که نهی از منکر کنید و در کنار آن خودتان مروج چنین تصاویری نباشید. چند نفری این نظر را تأیید کردند و اقدام به حذف نام دارندگان آن تصاویر از فهرست دوستان خود کردند ولی چندین نفر هم بودند که دلایل عجیبی می آوردند از جمله اینکه ما می خواهیم در اثر داشتن ارتباط با چنین افرادی آنها را اصلاح کنیم!!!غافل از اینکه در این مدت خود مروج منکری شده اند که در برابر آن باید پاسخگو باشند چرا که تصاویری را نشر داده اند که خلاف مسلم شرع اسلام است و فساد انگیز و شهوت برانگیز است بعضاً.

ولی بنده به حسب تکلیف هر گاه درخواستی دریافت می کنم ابتدائا فهرست دوستان فرد درخواست دهنده را چک می کنم وقتی تصاویری با سبک آن چنانی که عرض کردم ببینم به ایشان این تذکر را ارسال می کنم. و مطمئنم که اگر همه ی دوستان ارزشی در این فضا چنین عزمی داشته باشند می توانند فضای پارسی بلاگ را لا اقل، از لوث چنین تصاویری پاک کنند. 

نمونه ی نهی از منکر مجازی این حقیر؛

 

با سلام و با تشکر از نظر لطف شما ولی متأسفانه بدلیل وجود تصاویری از زنان بی حجاب و یا بد حجاب در میان لینک دوستانتان از پذیرش درخواستتان معذورم. ولی بدلیل نظر لطف شما این کلام زیبا را تقدیم می کنم:

"گفتن گناه به گناهکار با زبان خوش و با لحن مناسب و در جایى هم با زبان تند - در مواردى که مفسده‌یى به وجود نیاید - گناه را در جامعه کم خواهد کرد و به ضعف و انزوا خواهد انداخت. چرا ما از این موضوع غافلیم؟ همه‌ى آحاد مردم، در محیط کسب و خانه و جمع دوستان و در محیط درس و دانشگاه و کلاً در هر جایى که هستند، اگر خلافى را دیدند، به خلافکار بگویند: این، از نظر اسلام خلاف است؛ چرا انجام مى‌دهى؟ گفتن همین یک کلمه مؤثر است. اگر زبانهاى گوناگون و نفَسهاى مختلف گناه را تذکر بدهند، گناهکار به طور غالب از گناه و تخلف دست خواهد کشید؛ چه این تخلف، تخلف شرعى و چه تخلف از قوانین باشد."رهبری،19/10/68

 

 

 

بزرگی تعریف می کرد :

قبل ازانقلاب شهید عزیز بهشتی مسیری را با اتوبوسی می رفتند و ظاهرا هر بار باید با همان اتوبوس و راننده مسیر را طی می کردند . از آنجا که راننده ی این ماشین نواری غیر حلال را در ماشین خود روشن می کرد شهید عزیز به فکر چاره افتادند.با دو نفر از دوستان خود که یکی شیخ بود و دیگری لباس شخصی قرار گذاشتن در سه جای مختلف از اتوبوس بنشینند به این ترتیب که آن دوست لباس شخصی جلوی اتوبوس بنشیند و آن دوست شیخ وسط اتوبوس و شهید عزیز هم در آخر اتوبوس.طبق قرار هر سه عمل کردند .وقتی راننده طبق معمول اقدام به روشن کردن ضبط خود کرد اول آن فرد جلویی گفت:آقا ممکنه ضبتتون رو خاموش کنید؟راننده با تشر و عصبانیت گفت نه!بعد از مدتی آن شیخ آمد و گفت :جناب این موسیقی ای که گذاشتید اشکال داره لطف کنید خاموش کنید.

وباز راننده مخالفت کرد ولی این بار مقدار صدای ضبط خود راکمی کم کرد.ولی هنوز صدا سرجای خودش بود. دست آخر شهید بهشتی با آن هیبت و جلال سیدی آمد و گفت:آقا!همه ی اتوبوس با این کار شما مخالفند و شما باز ادامه می دهید؟و اینجا بود که راننده ضبط را خاموش کرد.

در تعریف داستان احتمالاً اندکی تصرف شده باشد ولی مضمون اصلی حفظ شده است. به هر حال این رفتار حساب شده ی شهید بزرگوار بهشتی من را به یاد کلام ارزنده ی استاد شهید مطهری می اندازد که می فرماید:معنای احتمال تأثیر دادن در امر به معروف و نهی از منکر این است که فکر کنی ببینی چه باید بکنی که احتمال تأیرکلامت را بالا ببری نه اینکه به بهانه ی نداشتن احتمال تأثیر دست از امر و نهی برداری!!

روح هردویشان غریق رحمت الهی باد.